Swap Nedir? Swap Çeşitleri Nelerdir? Para ve Faiz Swap Örnekleri

Swap kelime anlamı olarak "değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek" gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir diye tanımlanabilmektedir.

Ülkemizde de piyasa oyuncuları tarafından çeşitli amaçlarla swap yoğun olarak kullanımaktadır. Piyasadaki oyuncuların amaçları riskten kaçınma (hedge) olabileceği gibi tamamen spekülasyon amaçlı da olabilir. Bu noktada manipülasyon ile spekülasyon karıştırılmaması gerekir. Spekülasyon piyasadaki oyuncuların farklı beklentileri çerçevesinde farklı pozisyon almalarıdır. Aslında piyasalarda pozisyon olan her oyuncu spekülasyon yapmaktadır. Manipülasyon ise yalan ve yanıltıcı bilgi ile piyasa oyuncularının yanlış yönlendirilmesidir. Tekrar swap konusuna dönersek, piyasada kullanılan swap çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:

1. Para Swabı: (Forex Swap veya Foreign Exchange Swap)  
2. Faiz Swabı: (Interest Rate Swap) 
3. Çapraz Döviz Swabı: (Cross Currency Swap)  

1. Para Swabı: (Forex Swap veya Foreign Exchange Swap)  Para Swap’ı bir döviz cinsinin, diğer bir döviz cinsine karşı, belirli bir vade sonuna kadar geri alınması kaydıyla yapılan değiş tokuş işlemidir. Piyasa oyuncuları borçlanma maliyetlerini düşürmek veya kur riski üstlenmeden ihtiyaç duyulan para birimini sağlamak amaçları ile para swabı yapabilirler. 

Örneğin A bankasının 1 milyon USD ihtiyacı var ve elinde de 1 Milyon Euro olduğunu varsayalım. Aynı şekilde B Bankasının ise 1 Milyon Euro ihtiyacı var ve elinde 1 Milyon Usd olduğunu varsayalım. Bu iki banka  para swabı yaparak (örneğin bir yıl vadeli) 1 Milyon Usd ile 1 Milyon Euro'yu takas edebilirler. İşlemin bugün yapıldığını düşünelim: 

05.05.2019 tarihi işlem tarihi yani valör tarihidir ve bu tarihte A bankası 1 Milyon Usd alır ve B Bankası da 1 Milyon Euro alır. Diğer bir ifade ile valör tarihinde toplam tutarlar (ana paralar) taraflar arasında el değiştirir. 

05.05.2020 vade tarihinde ise A bankası 1 Milyon Usd + 1 yıllık Usd faizini B bankasına öder, B Bankası ise 1 Milyon Euro + 1 yıllık Euro Faizini A bankasına öder. 
Görüldüğü üzere bu durumda herhangi bir kur riski yoktur. sadece taraflar için faiz farkı riski vardır. Yani bir yıl içinde usd ve euro faiz oranları değişirse iki bankanın kazanç ve maliyetleri de değişecektir. 

2. Faiz Swabı: (Interest Rate Swap) Bu swap türünde iki piyasa oyuncusu farklı faiz oranlarından borçlanmalarını değiş tokuş etmeleri söz konusudur. Para birimi genelde aynı türde olur. Eğer para birimleri de farklı olursa bunun adı Cross Exchange Swap olur.

Örneğin A bankası 1 yıl vadeli %8 sabit faiz ile kredi kullanmış. B Bankası ise 1 yıl vadeli Libor+5 oranından kredi kullanmış olsun. 

B bankasının gelirlerinin sabit olmasından dolayı sabit faizli bir borçlanma aracını kendine daha uygun görmesi ile A bankası ile swap antlaşması yaparak değişken faizli borçlanma durumunu sabit faizli bir borçlanmaya dönüştürebilir. Yapılan antlaşma ile B bankası 1 yıl vadeli olarak % 8 faizi A bankasına ödeyecek, A bankası da 1 yıl vadeli olarak libor +%5 faizi B bankasına ödeyecek. Bu swap türünde ana paralar el değiştirmiyor bu yüzden ana para tutarlarını vermedik. Sadece faiz ödemeleri karşılıklı olarak el değiştiriyor.

Bu durumda A bankası sabit ödemesini neden libor+%5 olan bir ödemeye tercih ettiğini sorgulayabilirsiniz, A bankası 1 yıl içinde faizlerin düşeceğini öngörüyorsa bu swap antlaşmasına rahatlıkla girecektir. Aslında iki tarafın farklı beklentileri ve tercihleri bu swap işleminin gerçekleşmesini sağlıyor. bununla birlikte hem a bankası hem de b bankası tamamen sprkülatif amaçlarla da bu swapları yapabilirler. 


3. Çapraz Döviz Swabı: (Cross Currency Swap)  Bu swap türünde ise farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşarak gerekli yükümlülüğü yerine getirirler. Inretest Rate swap aynı para biriminde olurken bu swap Interest Rate Swabın farklı para birimleri arasında olan tipidir.