Borsa Temettü Gelirlerinin Vergilendirilmesi ve Vergi İadesi Alınması

Hisse Senetlerinden elde edilen Kar Paylarının tamamı beyan edilmez. 

Kar payının yarısı beyan edilecektir. Diğer yarısı istisnadır.

Tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Borsada işlem gören tüm şirketler tam mükellef vergi mükellefidir ve alınan temettülerin yarısı istisna edilir.

Elde edilen Kar payının yarısını düşüldükten sonra kalan diğer yarısı verginin hesabında dikkate alınacak gelir olarak dikkate alınacaktır.

Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, 2018 yılı içinde vergiye tabi kar payı geliri 34.000 TL’yi aşıyor ise Gelir Vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

Gelir vergisi kanununa göre, istisna sonrasında kalan tutar 2018 yılı için 34.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir. Bu tutarın altında kalan kâr payları beyan edilmeyecek olup ödeme anında yapılan vergi tevkifatı nihai vergi olarak kalacaktır. Kâr payının beyanı halinde, kârın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamının yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi mümkün bulunmaktadır.

Gelir Vergisi Kanununa göre tevkifata tabi olan kâr payının istisna sonrası kalan tutarı, beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, 2018 yılı için beyanname verme sınırı olan 34.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir. Tam mükellef kurumlar tarafından dağıtılan kâr payları kurum bünyesinde %15 oranında tevkifata tabi tutularak ortaklara ödenmektedir. Ortaklarca elde edilen bu kâr paylarının beyanı aşamasında, tam mükellef kurumlardan elde edilen söz konusu kâr paylarının yarısı (1/2’si) GVK’nın 22. maddesine göre gelir vergisinden istisna olup kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Kâr payının yarısının hesaplanmasında kâr payının brüt tutarı esas alınacaktır. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde kârın dağıtımı aşamasında yapılan vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup edilip, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde ret ve iade edilmektedir. 

Örnekler Üzerinden Açıklarsak:

Örnek 1: Mükellef, 2018 yılında net 55.000 TL de tam mükellef bir kurumdan kâr payı elde etmiştir. Kâr payından %15 oranında 9.705,88 TL tevkifat yapılmıştır. Brüt kâr payı tutarı: 55.000/0,85=64.705,88 TL’dir.

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%15) tabi tutulmuş brüt 64.705,88 TL’lik kâr payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 32.352,94 TL, GVK’nın 86/1-c maddesi hükmü gereğince 2018 yılı beyanname verme sınırı olan 34.000 TL’lik tutarı aşmadığından Mart/2019’da yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

Örnek 2: Ödevli, 2018 yılında tam mükellef bir kurum olan (X) A.Ş.’den brüt 500.000 TL tutarında kâr payı (temettü) elde etmiştir. Elde edilen kar payı üzerinden kurum bünyesinde ödeme anında %15 nispetinde 75.000 TL vergi kesintisi yapılmıştır. Ödevlinin beyana tabi başka bir gelirinin olmadığını varsayalım.

Ödevlinin elde ettiği 500.000 TL kâr payının yarısı GVK’nın 22. maddesine göre gelir vergisinden istisna olup kalan yarısı 250.000 TL’dir. Bu tutar GVK’nın 86/1-c maddesine göre 2018 yılı için beyan sınırı olan 34.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Buna göre, kâr payının Mart/2019’da beyanı ile ödenecek gelir vergisi ve damga vergisi şöyle olacaktır.

Elde edilen brüt kâr payı tutarı 500.000 TL

İstisna tutarı (500.000 X 1/2) 250.000 TL

Kalan tutar (500.000 - 250.000 ) 250.000 TL

Hesaplanan gelir vergisi 77.980 TL

Kesinti yoluyla ödenen vergi 75.000 TL

Ödenecek Gelir Vergisi (77.980 - 75.000=) 2.980 TL

Ödenecek Damga Vergisi 72,70 TL

2018 yılında elde edilen gelirler için verilen yıllık beyanname üzerine tahakkuk eden gelir vergisi iki eşit taksitte olmak üzere 1. taksiti Mart/2019 ayı sonuna kadar, 2. taksiti ise Temmuz/2019 ayında ödenecektir.

Örnek 3: Mükellef, 2018 yılında brüt 150.000 TL de tam mükellef bir kurumdan kâr payı elde etmiştir. Kâr payından %15 oranında 22.500 TL tevkifat yapılmıştır.

Brüt kâr payı geliri 150.000 TL

Gelir vergisinden istisna edilen tutar (150.000/2=) 75.000 TL

Beyan edilecek kar payı tutarı 75.000 TL

Hesaplanan gelir vergisi 17.130 TL

Kesinti yoluyla ödenen vergi 22.500 TL

Ödenecek gelir vergisi Yok

İadesi gereken gelir vergisi 5.370 TL

Ödenecek damga vergisi 72,70 TL

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%15) tabi tutulmuş brüt 150.000 TL’lik kâr payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 75.000 TL, GVK’nın 86/1-c maddesi hükmü gereğince 2018 yılı beyanname verme sınırı olan 34.000 TL’lik tutarı aştığından dolayı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Beyannamede hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde brüt toplam kar payı tutarı olan 150.000 TL üzerinden yapılan tevkifat tutarının tamamı olan 22.500 TL mahsup edilecektir. Temettü sahibi kişi 5370 TL vergi iadesi alacaktır. Hem temettü geliri üzerine bir de vergi iadesi :)

kaynak: vergialgı.net

Swap Nedir? Swap Çeşitleri Nelerdir? Para ve Faiz Swap Örnekleri

Swap kelime anlamı olarak "değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek" gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir diye tanımlanabilmektedir.

Ülkemizde de piyasa oyuncuları tarafından çeşitli amaçlarla swap yoğun olarak kullanımaktadır. Piyasadaki oyuncuların amaçları riskten kaçınma (hedge) olabileceği gibi tamamen spekülasyon amaçlı da olabilir. Bu noktada manipülasyon ile spekülasyon karıştırılmaması gerekir. Spekülasyon piyasadaki oyuncuların farklı beklentileri çerçevesinde farklı pozisyon almalarıdır. Aslında piyasalarda pozisyon olan her oyuncu spekülasyon yapmaktadır. Manipülasyon ise yalan ve yanıltıcı bilgi ile piyasa oyuncularının yanlış yönlendirilmesidir. Tekrar swap konusuna dönersek, piyasada kullanılan swap çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:

1. Para Swabı: (Forex Swap veya Foreign Exchange Swap)  
2. Faiz Swabı: (Interest Rate Swap) 
3. Çapraz Döviz Swabı: (Cross Currency Swap)  

1. Para Swabı: (Forex Swap veya Foreign Exchange Swap)  Para Swap’ı bir döviz cinsinin, diğer bir döviz cinsine karşı, belirli bir vade sonuna kadar geri alınması kaydıyla yapılan değiş tokuş işlemidir. Piyasa oyuncuları borçlanma maliyetlerini düşürmek veya kur riski üstlenmeden ihtiyaç duyulan para birimini sağlamak amaçları ile para swabı yapabilirler. 

Örneğin A bankasının 1 milyon USD ihtiyacı var ve elinde de 1 Milyon Euro olduğunu varsayalım. Aynı şekilde B Bankasının ise 1 Milyon Euro ihtiyacı var ve elinde 1 Milyon Usd olduğunu varsayalım. Bu iki banka  para swabı yaparak (örneğin bir yıl vadeli) 1 Milyon Usd ile 1 Milyon Euro'yu takas edebilirler. İşlemin bugün yapıldığını düşünelim: 

05.05.2019 tarihi işlem tarihi yani valör tarihidir ve bu tarihte A bankası 1 Milyon Usd alır ve B Bankası da 1 Milyon Euro alır. Diğer bir ifade ile valör tarihinde toplam tutarlar (ana paralar) taraflar arasında el değiştirir. 

05.05.2020 vade tarihinde ise A bankası 1 Milyon Usd + 1 yıllık Usd faizini B bankasına öder, B Bankası ise 1 Milyon Euro + 1 yıllık Euro Faizini A bankasına öder. 
Görüldüğü üzere bu durumda herhangi bir kur riski yoktur. sadece taraflar için faiz farkı riski vardır. Yani bir yıl içinde usd ve euro faiz oranları değişirse iki bankanın kazanç ve maliyetleri de değişecektir. 

2. Faiz Swabı: (Interest Rate Swap) Bu swap türünde iki piyasa oyuncusu farklı faiz oranlarından borçlanmalarını değiş tokuş etmeleri söz konusudur. Para birimi genelde aynı türde olur. Eğer para birimleri de farklı olursa bunun adı Cross Exchange Swap olur.

Örneğin A bankası 1 yıl vadeli %8 sabit faiz ile kredi kullanmış. B Bankası ise 1 yıl vadeli Libor+5 oranından kredi kullanmış olsun. 

B bankasının gelirlerinin sabit olmasından dolayı sabit faizli bir borçlanma aracını kendine daha uygun görmesi ile A bankası ile swap antlaşması yaparak değişken faizli borçlanma durumunu sabit faizli bir borçlanmaya dönüştürebilir. Yapılan antlaşma ile B bankası 1 yıl vadeli olarak % 8 faizi A bankasına ödeyecek, A bankası da 1 yıl vadeli olarak libor +%5 faizi B bankasına ödeyecek. Bu swap türünde ana paralar el değiştirmiyor bu yüzden ana para tutarlarını vermedik. Sadece faiz ödemeleri karşılıklı olarak el değiştiriyor.

Bu durumda A bankası sabit ödemesini neden libor+%5 olan bir ödemeye tercih ettiğini sorgulayabilirsiniz, A bankası 1 yıl içinde faizlerin düşeceğini öngörüyorsa bu swap antlaşmasına rahatlıkla girecektir. Aslında iki tarafın farklı beklentileri ve tercihleri bu swap işleminin gerçekleşmesini sağlıyor. bununla birlikte hem a bankası hem de b bankası tamamen sprkülatif amaçlarla da bu swapları yapabilirler. 


3. Çapraz Döviz Swabı: (Cross Currency Swap)  Bu swap türünde ise farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşarak gerekli yükümlülüğü yerine getirirler. Inretest Rate swap aynı para biriminde olurken bu swap Interest Rate Swabın farklı para birimleri arasında olan tipidir. 

Varant Nedir? Uygulamalı Örnek- Tüpraş Alım Varantı Örneği

Varantlar yatırımcıya, dayanak varlığı önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte alma ya da satma hakkı veren ve bu hakkın nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye araçlarıdır. Diğer bir deyişle varant, menkul kıymet haline getirilmiş opsiyonlardır. Varantlar yatırımcıya bir hak verirken yükümlülük getirmez.

Elbette her yatırım aracında olduğu gibi varantların da avantajları ve dezavantajları vardır. Avantajlarına kısaca bakarsak:

Limitli zarar, limitsiz kar: Yatırım kuruluşu varantları hak verir, yükümlülük vermez. Kar piyasa fiyatına bağlı olarak sınırsızdır. Zarar ödenen prim ile sınırlıdır.Her ne kadar limitsiz kar teorik olarak mümküm olsa da bu iki açıdan çok zordur. İlki varantların vadeleri vardır ve bu vadeler genel olarak kısadır. 
Kaldıraç imkanının bulunması: Varantlar kaldıraçlı pozisyon almaya imkan kılar.
Teminat yok: VİOP kontratları veya kredili alım işleminin aksine varant pozisyonu almak için teminat gerekmez

     Bu avantajlar ilk bakışta cazip gözükse de bu avatajları yakalamak kolay değildir. Bu avantajların yanında bir de dezavantajlarına bakmak lazım:

Varantlar belli bir vadeye sahiptirler, ömürleri sınırlıdır. Kaldıraç etkisi nedeniyle varant alım işlemi yapmanın piyasada lehte çalışabileceği gibi aleyhte de çalışabileceği göz önünde tutulmalıdır. Vadesi olmasının en büyük dezavantajı sizin öngörünüz gerçekleşse bile vadeden sonra gerçekleşmesi durumunda sizi kar getirmez. Kısaca varant konusundan hem fiyat tahminini tutturacaksınız hem de hangi vadede bu fiyat gerçekleşmesinin olacağını bilmeniz gerekmektedir. 

Piyasada oluşacak fiyat hareketleri sonucunda varanta yatırılan paranın başka bir ifade ile varant almak için ödediğimiz miktarın tümünün kaybedilme riski vardır. 

Varantlarda vade boyunca zaman değeri kaybı yaşanır. Varantların zaman değeri itfa tarihinde sıfır olacaktır. Varantın vadesinin dolmasına bir gün daha yaklaşıldığında, diğer tüm değişkenler sabitken, varant fiyatının ne kadar düşeceğini teta değişkeni gösterir. Bu nokta en önemli hususlardan biridir, çünkü burda zaman sizin düşmanınız olabilir. 


Uygulamalı örneğe geçmeden önce bir de alım ve satım varantıdan bahsetmemiz gerekecektir. Alım varantı dayanak varlığın piyasa fiyatının artacağı düşüncesi ile yapılan alımdır. Tam tersi durumda yani piyasa fiyatının düşeceği düşünülüyorsa bu durumda satım varantı pozisyonu açmalıyız. 

Şimdi olayı daha iyi anlamak için uygulamalı bir örnek verelim: 

1. Dayanak varlığımız Tüpraş Hisse Senedi.

2. Varant aldığımız karşı kurum Deutsche Bank. 

3. Varant türü alım varantı. 

4. Varant alan taraf biziz, satan taraf Deutsche Bank. Yani opsiyon hakkı bizim. Biz bir fiyat olarak varant alarak alım hakkı elde edeceğiz. 

5. Tüpraş hisse senedi 03.05.2019 piyasa fiyatı 124 TL

6. Deutsche Bank 31.05.2019 vadeli Tüpraş alım varantının kullanım fiyatı 140 TL. (alacağımız varant)

7. Bu varantın fiyatı 03.05.2019 tarihinde 0,10 TL. 

8. Bu varantın dönüşüm oranı 0,05. (dönüşüm oranı 1 adet tüpraş hissesi almak için kaç adet varant bulundurmamız gerektiğini gösterir. 0,05 oranına göre 20 adet tüpraş alım varantımız varsa vadede kullanım fiyatından 1 adet tüpraş hisse senedi alabiliriz demektir.) 

9. Anaparamız 1000 TL.( varant almak için kullanacağımız miktar)

10. Anaparamız 1000 TL olduğuna göre biz bu varanttan 1000/varant fiyatı = 1000/ 0,1 = 10.000 adet tüpraş alım varantı alabiliriz demektir.

11. 10.000 adet varantımız olduğuna göre 0,05 dönüşüm oranına göre 500 adet tüpraş hisse senedini 140 TL kullanım fiyatından alım hakkımız vardır. 

12. 03 Mayıs 2019 tarihinde portföyümüzde 10.000 adet Tüpraş alım varantımız bulunmaktadır. Bu varanttan kar mı zarar mı edeceğimiz ise vade tarihi olan 31.05.2019 tarihindeki Tüpraş fiyatına bağlı olacaktır. 

14. Vade tarihinde tüpraş fiyatı 140 TL in altında veya üstünde olabilir ya da 140 TL olabilir. Şimdi bu üç duruma göre varantımız durumunu analiz edelim.

    14a. Tüpraş hisse senedinin fiyatının 31.05.2019 tarihinde 140 TL veya altında olması durumunda varantımız zarardadır ve ödediğimiz 1000 TL miktarı kadar zarar ederiz. 

     14b. Tüpraş hisse senedinin fiyatının 31.05.2019 tarihinde 140 TL den fazla olması durumunda zararımız azalacak ve kara geçebileceğiz. Örneğin 141 TL olması durumunda bizim varant alım hakkımızın kullanım fiyatı 140 TL olduğu için ve 500 adet tüpraş hisse senedi alım hakkımız olduğu için (141-140)*500 = 500 TL gelir elde edebiliriz. Ama buraya dikkat!!!! Ödediğimiz prim 1000 TL olduğu için 500-1000 = -500 olarak halen 500 TL zarardayız. 

       Tüpraş piyasa fiyatı 31.05.2019 vade tarihinde 142 TL olursa bu durumda (142-140)*500=1000 TL gelir elde ederiz. Ve 1000 TL de prim ödediğimiz için bu nokta bizim için kar-zararın olmadığı yani başa baş noktasıdır.

          Tüpraş piyasa fiyatı 31.05.2019 vade tarihinde 143 TL olursa bu durumda (143-140)*500=1500 TL gelir elde ederiz. ve 1000 TL prim ödediğimiz için toplamda 1500-1000 = 500 TL kar elde ederiz. 

         Bu noktayı toparlarsak vade tarihinde Tüpraş hisse senedi fiyatı 142 TL den yüksek olursa kara geçeriz ( 142 TL başa baş noktası) 142 TL ve altında olursa ödediğimiz prim kadar zarar ederiz. 

         Gördüğünüz gibi burada zararımız ödediğimiz prim kadar yani 1000 TL ile sınırlıdır. Ama potansiyel kazancımız ise sınırsızdır. Örneğim vadede tüpraş hisse senedi fiyatının 155 TL olursa, kazancımız (155-140)*500 = 7500 TL kar elde ederiz. Anaparamız 1000 TL iken kazancımız 7500 TL olur yani kazancımız %650 civarında olur.